Badania wpływu ekspozycji treści w przestrzeni publicznej na zachowanie ma swoją długa tradycję i wiele odkryć. Jak sami przyznają badacze tego obszaru w ostatnich latach obserwujemy jakościową zmianę tej ekspozycji na stałą i wszechobecną (Claese & Meijens, 2016). Dodatkowo dochodzi do masowości zjawisk patologicznych, mających wpływ na życie społeczne (Zimbardo i Coulombe, 2015). Taka sytuacja wymaga innego podejścia niż to, było dotąd.

Celem konwersatorium jest próba eksploracji i rozwinięcia spójnego obszaru badawczego, który wstępnie można określić mianem toksykologii przestrzeni społecznej. Można pytać czy trzeba tworzyć nowy obszar badań, skoro te zjawiska są już przedmiotem badań toksycznej ekspozycji medialnej w ramach różnorodnych badań (Fan, i in. 2021; Sheth, 2022; Pascual-Ferra, i in. 2021). Myślę, że istniejące badania powinny zostać poddane dużo wnikliwszej i bardziej systematycznej analizie niż się to czyni dotąd. Obejmie ona nie tylko działania mediów, ale także charakterystyki i źródła toksycznych informacji, które nie koniecznie generowane są przez media. Dzięki systematycznej analizie toksykologii informacji możemy dokładnie określić jakie ryzyko wiąże się z jakim czynnikiem środowiska społecznego co ma podstawowe znaczenie dla stworzenia ram prawnych na przykład dla zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (Reese, 2009), czy wymogów wobec producentów żywności. Dzięki tak zorientowanej dyscyplinie specjaliści BHP wiedzą co jest szkodliwe i od którego momentu pracownik może żądać odszkodowania od pracodawcy jeśli ten przekroczył ustalone na bazie toksykologii normy.

Jak każda nauka stosowana, toksykologia przestrzeni społecznej musi korzystać z osiągnięć dziedzin podstawowych i jej sukcesy będą w znacznej mierze zależeć od rozumienia procesów wpływu różnych źródeł toksycznych informacji. Z drugiej strony dzięki swej związanej z praktyką perspektywie, może stawiać medioznawcom, psychologom, socjologom, prawnikom pytania, których oni dzisiaj nie zadają.

Dzisiaj w kwestii toksyczności przestrzeni społecznej mamy mniej więcej taką sytuację, jaką mieliśmy w dziedzinie badania wpływu pierwiastków promieniotwórczych na przełomie XIX i XX w. W laboratorium Piotra Curie i Marii Skłodowskiej-Curie dostrzegano skutki promieniowania, oboje cierpieli na choroby popromienne, które w końcu doprowadziły do ich śmierci. Już wtedy ktoś gdzieś w Niemczech udowadniał szkodliwość pierwiastków promieniotwórczych, ale inni mówili, że niektóre mają wpływ korzystny i pomagają leczyć raka. Badania więc szły dalej, a pracownicy laboratorium umierali (Barcz, 2013).

Po latach sytuacja prawna jest taka, że dzisiaj, aby w Bibliotece Narodowej w Paryżu móc zobaczyć notatki pisane przez Państwa Curie, należy podpisać oświadczenie, że nie będzie się wnosiło roszczeń wobec biblioteki na wypadek problemów zdrowotnych. Powodem jest to, że czas zmniejszenia napromieniowania radem o połowę wynosi 1300 lat.

Czy doniesienia z obszaru mediów nie są podobnie niepokojące? Na przykład w ostatnich 10 latach liczba mastektomii wśród nieletnich dziewcząt wzrosła 13 krotnie ( Tang, et al. 2022). Obserwowane są medialnie nabyte syndromy chorobowe (Hull i Parnes, 2021), mamy do czynienia z epidemią uzależnienia od pornografii i gier komputerowych, która podkopuje podstawy kształtowania zdrowych rodzin (Zimbardzo i Coulombe, 2015). Następuje potwierdzona wieloma badaniami hyperseksualizacja dzieci i młodzieży (Fowler et al, 2022), nawet w takich krajach jak Polska zwiększa się prześladowanie chrześcijan. Społeczne i zdrowotne konsekwencje tych zjawisk są fatalne, a badacze nawet jeśli widzą związek czasowy między jakimś serialem a wzrostem liczby samobójstw, nie są w stanie udowodnić związku przyczynowo-skutkowego (Niederkrotenthaler, et al, 2019; Bridge, et al. 2022), więc podejrzani mogą dalej bezkarnie prowadzić swoją działalność.

To czego potrzebujemy to zorientowanie wysiłku badawczego na najbardziej niebezpieczne zjawiska oraz stworzenie aparatu pojęciowego, badawczego a w końcu prawnego adekwatnego do obecnych zagrożeń i skutków. Stąd pomysł mówienia wprost o toksykologii przestrzeni społecznej. I wykorzystaniu do badań wpływów ekspozycji na toksyczne informacje siatki pojęciowej analizy ekspozycji i toksykologii.

Oto przykłady pojęć wykorzystywanych w analizie ekspozycji (Ott i in. 2006) (kursywą zaznaczyłem zmiany, które mogą pozwolić na zastosowanie tych pojęć w badaniach przestrzeni społecznej.

• Ekspozycja – kontakt między czynnikiem a celem (osobą) zachodzący na granicy kontaktu (np. wzrok) w określonym czasie (czas ekspozycji).
• Dawka – ilość czynnika dostająca się przez granicę kontaktu do celu w określonym przedziale czasu.
• Granica kontaktu – pewna powierzchnia celu na której obecny jest czynnik. Granica kontaktu dokładnie określa, co jest eksponowane i gdzie, i jest ważnym pojęciem, ponieważ różne punkty celu mogą otrzymywać różne ekspozycje w tym samym czasie.
• Czynnik – substancja chemiczną, biologiczna lub fizyczna (lub informacyjna?), która może powodować szkodliwe skutki w celu po kontakcie z substancją.
• Cel – obiekt fizyczny, biologiczny, ekologiczny (lub osobowy?) wystawiony na działanie czynnika.
• Ścieżka ekspozycji – droga czynnika od źródła do celu.

Oto jak wyglądają te elementy ekspozycji na schemacie:

W takim szerokim ujęciu media, to zaledwie jedynie jedna z wielu możliwych ścieżek ekspozycji. Istotna jest zarówno charakterystyka samego czynnika toksycznego jak i źródło jego pochodzenia.

Inny obszar badawczy to toksykologia, wprowadza on dwa pojęcia, które mogą być kluczowe dla badań toksycznego wpływu przestrzeni społecznej. Są to toksykokinetyka, czyli nauka o działaniu środka toksycznego na organizm, jakie są jego drogi wniknięcia do organizmu, i w co uderza. Toksykodynamika, nauka o dynamice rozłożenia w czasie wpływu środka toksycznego. Jego interakcji z innymi toksynami, wpływu długotrwałego oddziaływania na organizm.